📖 JOHN WILLIAMS - STONER | EEN MEESTERWERK IN MELANCHOLIE

Ruim een half jaar geleden maakte ik voor het eerst kennis met het werk van John Williams via 'Butcher’s Crossing' – een roman die mij destijds volkomen uit het lood sloeg door zijn existentiële kracht, rauwe filosofie en stilistische meesterschap. Sindsdien stond Stoner, Williams’ andere literaire kroonjuweel, logischerwijs hoog op mijn leeslijst. Nu, na het omslaan van de laatste pagina, rest mij niets anders dan diep buigen voor deze subtiele titan van de literatuur.

Stoner is op het eerste gezicht een uiterst bescheiden verhaal. We volgen het leven van William Stoner, een eenvoudige boerenzoon die op latere leeftijd zijn roeping vindt in de literatuur en docent wordt aan de Universiteit van Missouri. En eigenlijk is dat het hele boek. Er is geen groots drama, geen flamboyante plotwendingen of stilistische capriolen. Wat Stoner echter biedt is een verfijnd portret van een man die zijn leven – in al zijn tragiek, banaliteit en zeldzame glorie – volledig ondergaat.

Williams toont zich opnieuw een ongeëvenaard kenner van de menselijke treurnis. En dat klinkt wellicht als kritiek, maar niets is minder waar: zijn vermogen om melancholie om te smeden tot literaire schoonheid behoort tot de hoogste regionen van het schrijverschap. Zoals Butcher’s Crossing al liet zien bezit Williams de gave om de lezer ongemerkt in het leven van een ander te plaatsen. Om daar vervolgens langzaam, minutieus en met messcherpe observatie de ziel van een mens bloot te leggen.

De kracht van deze roman schuilt in zijn durf om de zogenaamde onbeduidendheid van een mensenleven op de voorgrond te plaatsen. De hoogtepunten van Stoner zijn immers diens dieptepunten: een liefdeloze jeugd, een getroebleerd huwelijk, professionele vernederingen, de vergankelijkheid van vriendschappen, een kortstondige liefde, ouderdom, ziekte en uiteindelijk de dood. En toch – of juist daardoor – is dit boek een ode aan de menselijke waardigheid. Het verkent zonder sentiment en zonder vals romantisch vertoon de schoonheid van het tragische. Het laat zien dat ieder leven, hoe ogenschijnlijk onbetekenend ook, in wezen groots is. Niet door wat men bereikt, maar door wat men doorstaat.

Over het proza van Williams kan slechts met superlatieven gesproken worden. Zijn stijl is puur, glashelder en met chirurgische precisie neergezet. De zinnen dragen een zekere zwaarte in zich, als druppels inkt die langzaam uitvloeien tot een grauw palet van menselijke ervaring. De deprimerende mist die als een sluier over het verhaal hangt is bijna tastbaar. Hier is geen ruimte voor lichtvoetigheid of ironie. Enkel zeldzame en schrale momenten van vreugde breken door in een verder somber universum. En precies daarin schuilt de onmiskenbare kracht.

Is Stoner een roman voor iedereen? Absoluut niet. Het verhaal bedient een nichepubliek: lezers die bereid zijn zich onder te dompelen in een introspectieve stroom van verlies, zelfreflectie en existentiële berusting. Het vraagt om literaire toewijding en mentale beschikbaarheid. Maar wie zich daartoe zet, wordt rijkelijk beloond. De echo van dit boek klinkt nog lang na, als een melancholische melodie die langzaam uitsterft maar nooit geheel verdwijnt.

Stoner is een meesterwerk van ingetogen tragiek en een monument voor het onopvallende leven. Het is de donkere spiegel waarin we onszelf – misschien met schroom, maar onvermijdelijk – herkennen. John Williams heeft met deze roman een literair baken geschapen voor wie troost zoekt in de gedachte dat zelfs het meest stille leven een verhaal waard is.

SCORE: 9.3